Boğmaca (Bordetella pertussis), özellikle bebekler ve çocukları etkileyen, ancak her yaş grubunda görülebilen oldukça bulaşıcı bir solunum yolu hastalığı olarak bilinir. Boğmaca, erken tanı ve aşı ile önlenebilir. Ancak, aşılanmayan veya eksik aşılı bireylerde ciddi komplikasyonlara yol açabiliyor. Son yıllarda aşı tereddüdünün artması ve pandeminin aşılama programlarını aksatması nedeniyle ABD, Avrupa ve Asya’da boğmaca vakalarında belirgin bir artış gözlemleniyor. Türkiye’de ise Genişletilmiş Bağışıklama Programı sayesinde vaka sayıları önemli ölçüde azalmış olsa da aşısız veya eksik aşılanmış bireyler nedeniyle yeniden boğmaca vakalarına rastlanabiliyor. Çakmak Erdem Hastanesi Göğüs Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Savaş Sedat Özsu, boğmacanın özellikle bebekler ve çocukları etkileyen, ancak her yaş grubunda görülebilen oldukça bulaşıcı bir solunum yolu hastalığı olduğunu belirterek, erken tanı ve aşının önemine dikkat çekiyor.
Boğmaca Belirtileri Nelerdir?
Boğmacanın erken evrede grip veya soğuk algınlığı gibi başladığını belirten Doç. Dr. Özsu, hastalığın ilerleyen dönemlerinde şiddetli öksürük nöbetleri ve solunum zorluğu gibi belirtilerin ortaya çıktığını vurguladı. Özellikle bebekler ve küçük çocuklar için hayati risk taşıyan bu hastalığın önlenmesi için aşının büyük önem taşıdığını belirten Özsu, erken teşhis ve tedavinin kritik olduğunun altını çizdi ve evrelerini şu şekilde sıraladı:
1. Kuluçka Dönemi (1-2 Hafta): Hafif burun akıntısı, hapşırık, hafif ateş ve kuru öksürük ile başlar.
2. Şiddetli Öksürük Dönemi (2-8 Hafta): Artan öksürük nöbetleri, gece ve sabah saatlerinde şiddetlenme, hırıltılı solunum, göğüs ağrısı ve kusma görülür. Ciddi vakalarda solunum durması (apne) gelişebilir.
3. İyileşme Dönemi (2-4 Hafta): Öksürük nöbetleri azalır ancak uzun süre devam edebilir.
Boğmaca Nasıl Bulaşır ve Kimler Risk Altında?
Boğmaca, enfekte bireylerin öksürmesi veya hapşırmasıyla havaya dağılan damlacıklar yoluyla bulaşır. Özellikle kalabalık ortamlarda hızlı bir şekilde yayılabilir. Boğmaca, özellikle aşısız veya eksik aşılanmış çocuklarda daha sık görülür. Bu nedenle, aşı takibinin düzenli olarak yapılması büyük önem taşır. Doç. Dr. Özsu “Hastalık, üç doz aşısı tamamlanmamış bebekler, bağışıklık sistemi zayıf bireyler ve aşıları eksik yetişkinler için ciddi risk oluşturabilir.” dedi.
Boğmaca Aşısı: Kimler Olmalı ve Koruma Süresi Ne Kadar?
Boğmaca aşısı, hastalıktan korunmada en etkili yöntem. Türkiye’de 1968 yılından bu yana difteri-boğmaca-tetanoz (DBT) aşısı uygulanıyor. Aşı takvimi şu şekilde ilerler:
• 2. ay, 4. ay ve 6. ayda 3 doz
• 18. ayda pekiştirme dozu
• İlkokul 1. sınıfta bir doz daha
Ancak, boğmaca aşısı ömür boyu bağışıklık sağlamadığı için ergenlik ve yetişkinlik dönemlerinde pekiştirme dozları önerilmektedir. Ayrıca, hamile kadınlara her gebelikte bir doz tetanoz-difteri-boğmaca (Tdap) aşısı yaptırmaları tavsiye edilir.
Boğmaca Aşısının Olası Yan Etkileri ve Riskleri
Boğmaca aşısı genel olarak güvenli kabul edilir. Ancak hafif ve nadir durumlarda ciddi yan etkiler görülebilir.
Hafif yan etkiler:
• Aşının yapıldığı bölgede ağrı, kızarıklık veya şişlik
• Hafif ateş, baş ağrısı, halsizlik
• Bulantı, kusma, karın ağrısı
Nadir görülen ciddi yan etkiler:
• Uzun süreli ağlama nöbetleri
• Ateşli havale
• Hipotonik hiporesponsif atak (kaslarda ani gevşeme)
Boğmaca ile Mücadelede Alınması Gereken Önlemler
Boğmaca hastalığını önlemek ve yayılmasını engellemek için şu önlemler alınmalı:
• Bebeklerin aşı takvimi düzenli olarak takip edilmeli.
• Eller sık sık yıkanmalı ve hijyen kurallarına uyulmalı.
• Hastalığa yakalanan bireyler, başkalarıyla teması en aza indirmeli.
• Öksürük ve hapşırık sırasında ağız ve burun kapatılmalı, maske kullanımı teşvik edilmeli.
• Toplu ortamlarda dikkatli olunmalı, özellikle bağışıklığı düşük bireyler korunmalı.
Çakmak Erdem Hastanesi Göğüs Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Savaş Sedat Özsu, aşının önemini şu sözlerle açıkladı: “Ebeveynler mutlaka çocuklarının aşı takvimini düzenli olarak kontrol etmeli, eksik aşıların tamamlanması, hastalığın yayılmasını önlemede büyük rol oynuyor. Özellikle dünya genelinde boğmaca vakalarındaki artışa karşı herkesin aşılanma durumunu gözden geçirmesi ve gerekli önlemleri alması gerekiyor. Unutmayın, boğmaca sadece bir çocuk hastalığı değil; yetişkinler de bu hastalığı taşıyabilir ve yayılmasına neden olabilir.”
