KARTEPE - Kartepe’de bulunan Çuha Fabrikası Çuha Fabrika-i Hümayun’un tanıtımı için düzenlenen basın toplantısı gerçekleştirildi. Programın ev sahibi Kartepe Belediye Başkanı Hüseyin Üzülmez olurken Vali Yardımcısı Osman Ekşi, Kartepe Kaymakamı Ayhan Durmuş, İlçe Emniyet Müdürü Turan Aksoy, Kartepe İlçe jandarma Komutanı Kıdemli Üsteğmen Ergin Sarıçiçek, AK Parti Kartepe İlçe Başkanı Mustafa Kocaman, Proje tarih danışmanı Volkan Şenel, Ticaret İl Müdürü Veysi Uzunkaya, KOGACE Başkanı Çetin Gürol ve çok sayıda basın mensubu katılım gösterdi. Proje çalışmalarının 2019’da başlaması ve 3-4 yıl sürmesi bekleniyor.
“BU PROJE ÇOK ÖNEMLİ”
Tanıtım toplantısında konuşan Kartepe Belediye Başkanı Hüseyin Üzülmez, “Beni çok heyecanlandıran bir proje. Cennet’ten bir köşe Kartepe’de hedeflerimiz içerisinde turizm çok önemli yer tutmaktadır. Henüz çok genç bir ilçe olan Kartepe’yi büyütmek en büyük hedefimizdir. Yüce yaradan bize bu güzellikleri bahşetmiş. İlçemiz stratejik anlamda çok öne çıkan bir ilçedir” dedi.
TARİH TURİZMİ KARTEPE’DE
Devam eden ve yapılacak olan projeler hakkında bilgi veren Başkan Üzülmez, “Bir tabiat parkı yapacağız. Önümüzdeki günlerde ihalesi yapılacak. Kartepe’nin 50 yıllık hayali olan teleferik projemizi bu dönemde hayata geçiriyoruz. Yer teslimi ve ihalesi yapıldı. 2019 başlarında bütün doğaseverlerin hizmetine sunacağız. Yapacağımız proje en son teknolojisi ile yapılacak. Kartepe turizminin birçok sacayağı tamamlandı. Spor turizmi, kongre turizmi, doğa turizmi yapılıyor. Turizm kenti olabilmek adına en önemli sacayağı tarih turizminin tamamlanması kaldı. Hummalı bir çalışma var” şeklinde konuştu.
100 MİLYONLUK YATIRIM/ HEDEF 1 MİLYON TURİST
Projeye gereken bütçenin ayrıldığını belirten Başkan Üzülmez, “Projemizin bütçesi ayrıldı. Proje ihalemizi yapacağız. 2019 Mart – Nisan öncesi süreçler tamamlanmış olacak. Toplam 23 bin 700 metre karelik alan restore çalışması yapılacak. İlgi çekici mekanlar yapılacak. Projenin çizimi 2 Milyon 626 bin TL oldu. Proje tamamlandığında da 83 Milyon 500 bin lira olarak ön görülüyor. Tabi ki ekstralarda çıkacaktır ve minimum 100 Milyon TL’lik bir yatırımı dünya turizmine kazandıracağız. Kocaeli’ye 580 bin civarında turist gelmiş bunun 300 bine yakını sadece Kartepe’ye gelmiştir. Bu rakamlar bence yetersiz. Ben bu projelerimizin ardından en az 1 milyon turistin Kartepe’ye geleceğini düşünüyorum” diye konuştu.
TANZİMATTA YAPILAN İLK FABRİKA
SEKA Fabrikası’ndan yüz yıl önce Çuha Fabrikası kurulduğunu hatırlatan Başkan Üzülmez konuşmasında, “Sultan Abdülmecid Tanzimat Fermanının hemen ardından 1839’da yayınladığı bir Hatt-ı Hümayûn ile İzmit’te bir çuha fabrikası inşaasını emretmiştir. Çuha Fabrika-yı Hümayun 1844 yılında faaliyete geçmiştir. Çuha Fabrika-yı Hümayun, Hazineyi Hassa’ya ait olup Tanzimat döneminde girişilen sanayileşme programı çerçevesinde sultan yapısı olarak Kocaeli’de yapılan ilk fabrikadır.1844 yılında faaliyete geçen İzmit Çuha Fabrikası, bu dönemde kurulmuş diğer çuha fabrikalarından daha uzun ömürlü olmuş ve 1920 yılına kadar faaliyetlerini sürdürebilmiştir. Dolayısıyla milli mücadelenin ilk zamanlarında fabrika önemli hizmetler görmüştür” dedi.
BAŞKAN TARİHİNİ ANLATTI
“Fabrikanın mimari güzelliği dönemin gazetelerinde yer bulmuş, öyle ki, yurtdışından gelenler fabrika binasını başta saray olarak telakki etmişlerdir” diyen Başkan Üzülmez, “Avrupa inşaat tekniklerindeki en anlamlı yenilikleri ihtiva eden binası ve mevcutlar içerisindeki en iyileri olan makineleri ile fabrika kısa süre içinde Avrupa’nın en iyisine eşdeğer yünlü kumaş üretmeye başlamıştır. Birinci dünya savaşı sırasında çeşitli zorluklarla karşı karşıya gelen fabrika 1920 yılında İngilizler tarafından bombalanması ile çıkan yangın sonucunda da kapanmıştır. Günümüzde ise fabrika askeri alan içerisinde atıl bir şekilde kalmaktadır. Gerek Kocaeli’nin sanayi tarihi, gerek şehircilik gerekse mimari özellikleri açısından Kartepe ve ilimiz açısından büyük önem arz etmektedir” şeklinde konuştu.
“SANAYİ TARİHİNİN KALBİ KARTEPE”
Üzülmez toplantıdaki sözlerini, “Belediyemizin amacı geçmiş yıllara ait bu kültürel ve tarihi değerlere sahip yapıların rölöve, restitüsyon ve restorasyon projelerinin hazırlanarak gelecek nesillere aktarılmasını sağlamaktır. Kartepe Belediyesi olarak Çuha Fabrikası alanında gerçekleştireceğimiz bu projeyi önemsiyoruz ve “Sanayi Tarihinin Kalbi Kartepe Çuha Fabrika-yı Humayun” sloganı ile bu tarihi değerimizi Kartepe ve Kocaeli halkımızla buluşturuyoruz” ifadeleriyle sonlandırdı.
KARTEPE ÇUHA FABRİKASININ KONUMU
Çuha Fabrikası Kartepe sınırları içerisinde bulunan Çuhane Mühimmat Depo Komutanlığı içerisinde Kartepe’nin Rahmiye Mahallesi’nde yer alıyor. Batısında Kullar, kuzeyinde ve doğusunda ise Rahmiye ve Arslanbey yerleşimleri bulunuyor.
KARTEPE ÇUHA FABRİKASININ TARİHÇESİ
Osmanlı döneminin önemli dokuma fabrikalarından biri olan Kartepe Çuha Fabrikası Tanzimat döneminde girişilen sanayileşme programı çerçevesinde ilk kurulan fabrikalardan biridir. Sultan Abdülmecid Tanzimat fermanının hemen ardından 1839’da yayınladığı bir Hatt-ı Hümayûn ile gerek askeriye için gerekli olan ve gerekse halkın kullandığı çuhanın ithal edildiğini ve bunun bedelinin dışarıya ödendiğini, gerekli çuhanın yerli olarak üretilmesi durumunda hem ödenen paranın memleket dâhilinde kalacağını ve hem de birçok kişiye iş yaratacağını belirterek İzmit’te bulunan dink hanenin bir çuha fabrikasına dönüştürülmesini emretmiştir.
ASKERİ FABRİKA OLARAK ÇALIŞTI
Bunun üzerine 1843’te Serasker Rıza Paşa’nın gayretleriyle çuha fabrikasının İzmit yakınında bulunan ve Hazine-i Hassa’ya ait olan ve Karakadılar adındaki yerdeki kiraz bahçesi üzerinde kurulmasına karar verilmiştir. Fabrikanın toplam maliyeti 40.075.220 kuruş olarak hesaplanmış ve bu tutar İzmit Sancağı gelirlerinden, Hazine-i Hassa’dan ve Maliye Hazinesi’nden karşılanmıştır. Fabrikanın yapımı Ohannes ve Boğos Dadyan kardeşler tarafından üstlenilmiş ve inşaat kısa sürede tamamlanarak 1844 yılında faaliyete girmiştir. Hazine-i Hassa’ya ait olan fabrika 1851’de Dâr-ı Şûrâ-yı Askeriye’ye devredilmiş ve bundan sonra bir askerî fabrika olarak çalışmıştır.
1910’DA MAKİNELER YENİLENDİ
Sultan Abdülmecid 26 Mayıs 1844 tarihinde başlayan ve 17 gün süren İzmit, Bursa, Çanakkale, Midilli ve Gelibolu’ya gezi düzenlemiştir. Sultanın ilk durağı İzmit şehri olmuştur. İzmit’in doğusunda ve 1,5 saat mesafede Karakadılar mevkiinde inşa edilen çuha fabrikasına gidilmiştir. Sultan Abdülmecid, fabrikanın çok büyük, gayet sağlam ve güzel inşa edildiğini müşahede etmiştir. Fabrika ipliklerin eğirildiği “bükümhane”, ipliklerin boyandığı “boyahane” ve dokuma işleminin yapıldığı “dokumahane” olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. Fabrikanın makine ve teçhizatı İngiltere’den satın alınmış ve bu iş için Barutçubaşı Ovanes 18 Haziran 1843’de Londra’ya gönderilmiştir. 1853’te yapağı ayırma makineleri alınmış, 1854’te Fransa’ya yeni makine siparişleri verilmiş ve genişletme için yeni bir bina yapılmasına karar verilmiştir.
“KALİTELİ KUMAŞLAR ÜRETİLMİŞTİR”
1870’de üretimi arttırmak için Fransa’ya yeni makine siparişleri verildiği gibi bu makineler için yeni bir bina yapılmıştır. 1910’da fabrikanın bütün makinelerinin yenilenmesine karar verilerek bu konuda Avrupa’ya siparişler verilmiş ve en son 1918’de Avusturya’dan bazı makineler alınmıştır. Fabrikadan Başiskele’ye uzanan bir dekovil hattının varlığı bilinmekle birlikte bunun ne zaman yapılmış olduğu konusunda bir bilgiye ulaşılamamıştır. Fabrikanın aletlerine özel önem gösterilmiş ve bozulan makinelerin hemen tamir edilmesi sağlanmıştır. Gerekli olan aletler, üretilen mamuller deniz yolu ile getirilmiş veya gönderilmiştir.1920 yılına kadar yoğun şekilde üretimin devam ettiği çuha fabrikasında askeriyenin ihtiyaç duyduğu mamullerin dışında kilim, çamaşır, yağmurluk, yünlü dokumalar ve elbiselik kaliteli kumaşlarda üretilmiştir. 1920 li yıllarda fabrikada 10.750 kişinin çalıştığı tespit edilmiştir.
KÜLTÜR VARLIĞI OLARAK TESCİL EDİLDİ
Birinci dünya savaşı sırasında çeşitli zorluklarla karşı karşıya gelen fabrika 18.06.1920 tarihinde İngilizler tarafından bombalanması ile çıkan yangın sonucunda da kapanmıştır. Fabrikanın bombalanmasından sonra fabrikaya gönderilen askeri yetkililer kalan malzemeyi Ankara`ya göndermişlerdir. Sonrasında ise bu arazi torpido fabrikasına çevrilmiştir. Günümüzde ise askeri alan içerisinde atıl bir şekilde kalmaktadır. Çuhane Depo Komutanlığı içerisinde yer alan yapılar İstanbul II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından 25.06.1998 Tarih ve 4861 Sayılı korunması gerekli kültür varlığı olarak tescil edilmiştir.
.jpg)
